Tên di sản : Nhà thờ họ Đinh (nơi thờ công thần Đinh Kim Chung)
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 4079/QĐ-UBND
Giới thiệu
Về cảnh quan và kiến trúc:
Về cảnh quan: nhà thờ Họ Đinh nằm ở trung tâm làng quay mặt về hướng Tây Nam nhìn ra sông Chiếu Bạch trên một thế đất cao ráo và thoáng mát. Nước ở ba hướng: Đông chảy xuống, Tây chảy lên, Nam chảy lại với ý nghĩa thần hoàng ngự giữa lòng thôn xã, đã tạo nên một cảnh quan tụ thuỷ cùng với những xóm làng trồng lúa nước bao quanh đã tồn tại từ rất lâu đời.
Còn xét về mặt địa lí hành chính thì làng Thiều Áng, xã Hà Bình, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hoá ngày nay nằm ở trung tâm xã Hà Bình. Phía Bắc giáp xã Hà Dương, phía Đông xã Hà Vân, phía Nam giáp làng Thịnh Thôn xã Hà Lại, phía Tây giáp xã Hà Vân. Cả làng đường chia thành 4 xóm. Bốn xóm ngày nay đều giáp những con đường liên xã, liên thôn; từ phía Nam đến phía Bắc, từ phía Đông đến phía Tây đều thông với đường Quốc lộ 1A đi qua xã. Với vị trí như vậy, nhà thờ họ Đinh chẳng những có điều kiện giao thông thuận tiện mà còn là nơi có cảnh quan thiên nhiên đẹp đẽ, có sông, núi, ruộng đồng và làng xóm trù mật.
Theo lời kể của các cụ trong dòng họ Đinh thì nhà thờ trước đây được xây dựng rất quý mô kiểu chữ Đinh gồm 1 gian Hậu cung và 3 gian Tiền đường bốn mái cong với bộ vì kèo bằng gỗ có kiến trúc “Chồng rường kẻ bẩy”, phía trước là sân gạch, và cổng Nghinh môn, phía trong có các hiện vật cổ như mâm, bát hương, mã tấu, ngựa, kiếm, chuông thờ,…Nhưng do thời gian mưa nắng, chiến tranh ngôi nhà thờ này đã bị phá huỷ hoàn toàn vào những năm 70 của thế kỉ trước. Đến năm 2002, bằng nguồn kinh phí công đức, nhà thờ được phụng dựng lại kiểu dáng xưa trên nền móng cũ gồm 3 gian kiểu 4 mái, có diện tích chiều dài 6,45m, chiều rộng 5,5m, hiên có diện tích: dài 6,54m, rộng 2m. Hệ thống các vì kèo được làm bằng gỗ, đòn tay rui mè làm bằng luồng, mái lợp ngói ngói vẩy, nền lát gạch hoa. Ở phía trước được mở 2 cửa ra vào ở hai bên, hai cả có kích thước bằng nhau cao 2,1m, rộng 0,75m. Ở phía ngoài hè được trổ 3 cửa xây kiểu cuốn vòm; cửa giữa cao 2,5m, rộng 1,93m; hai cửa bên bằng nhau cao 2m, rộng 1,3m, ở hai hồi bên hè được đắp hai pho tượng hộ pháp. Mặt ngoài của nhà thờ, trên nóc được đắp bình lưỡng long chầu nguyệt.
Phía trước nhà là sân lát gạch bát (300 x 300) có diện tích dài 6,54m, rộng 4,5m, xung quanh được xây tường bao thấp. Phía trước sân là cổng nhà thờ có chiều rộng 3,4m, cao 2,6m; phía trên đổ mái dán ngói, cánh cửa làm bằng sắt.
Bài trí đồ thờ:
Ở giữa nhà thờ được đắp một bệ thờ bằng xi măng, vôi vữa gồm 3 cấp. Bệ thứ nhất (trên cùng) có diện tích: dài 1,9m, rộng 0,70m, cao 1,5m; bệ thứ 2 có diện tích dài 1,9m, rộng 0,70m, cao 1,3m; cấp thứ 3 dài 2,65m, rộng 0,97m, cao 0,85m. Trên bề thờ được đặt các hiện vật như: ngai thờ, bài vị và tượng Đinh Kim Chung, mâm bồng, bát hương, mã tấu, kiếm, khay mịch...
Nhìn chung, nhà thờ họ Đinh mới được xây dựng lại kết cấu vì kèo theo kiến thức kiến trúc truyền thống, nhưng giá trị lịch sử của ngôi nhà là ở chỗ, đây là nơi sinh hoạt tâm linh của dòng họ Đinh nói chung và của nhân dân làng Xuân Áng, xã Hà Bình nói riêng. Hằng năm ở làng có hai kì tế lễ vào ngày 15 tháng Giêng là ngàu giỗ họ và ngày 8 tháng Ba âm lịch là ngày kỵ của Đinh Kim Chung. Đặc biệt, ở đây còn lưu giữ được 01 đạo sắc phong là một tài liệu quý để giúp các nhà nghiên cứu tìm hiểu giá trị lịch sử, tín ngưỡng của một vùng đất.